با وجود نوسان گستردهای که در برق تک فاز و سه فاز وجود دارد، این سوال مطرح میشود که برای حفظ ایمنی لوازم الکترونیکی خانگی و صنعتی چه اقداماتی لازم است؟ محافظ برق یکی از لوازمیست که تقریبا در تمام خانهها وجود دارد و اکثر لوازم برقی مهم مثل یخچال، تلویزیون، کامپیوتر و .. به واسطه آن به برق متصل هستند. اما این دستگاه تا چه حد میتواند از تجهیزات الکتریکی محافظت کند و آیا جایگزین بهتری برای آن وجود دارد؟ در ادامه با بررسی تفاوت محافظ برق و ترانس تقویت جواب درستی برای این سوال پیدا میکنیم.
تفاوت محافظ برق و استابلایزر
محافظ برق و استابلایزر هر دو تجهیزاتی هستند که برای محافظت از دستگاههای الکتریکی در برابر نوسانات ولتاژ به کار میروند. اما چیزی که بین این دو دستگاه تفاوت ایجاد میکند نحوه عملکرد و کاربرد آنهاست. محافظ برق عمدتا به عنوان یک وسیله ساده برای قطع جریان در صورت بروز نوسانات شدید، مانند افزایش ناگهانی ولتاژ یا قطعی ناگهانی برق، عمل میکند و از وسایل الکتریکی در برابر آسیبهای احتمالی محافظت میکند. در مقابل، استابلایزر یک دستگاه پیشرفتهتر است که وظیفه دارد نوسانات ولتاژ را به طور پیوسته تنظیم کند و ولتاژی پایدار و مناسب برای دستگاههای متصل فراهم آورد. به عبارت دیگر، استابلایزر نه تنها از تجهیزات در برابر نوسانات شدید محافظت میکند، بلکه با تنظیم دقیق ولتاژ، مانع از تأثیرات منفی نوسانات جزئی نیز میشود، که این امر برای دستگاههای حساس و گرانقیمت اهمیت ویژهای دارد.
محافظ برق چیست؟
تقریبا تمام لوازم خانگی به محافظ برق متصل هستند. این تجهیزات که اغلب با نام محافظ هم شناخته میشوند، وظیفه دارند تا از ورود جریان برق پرنوسان به دستگاهها جلوگیری کنند. این نوسانات میتوانند به لوازم حساس مانند کامپیوترها، تلویزیونها و یخچالها آسیب برسانند. محافظ برق به گونهای عمل میکند که در صورت بروز نوسانات ناگهانی و خطرناک، جریان برق را قطع کرده و از وسایل متصل به آن در برابر آسیب محافظت میکند. این دستگاهها معمولا دارای چراغهای نشانگر برای نمایش وضعیت عملکرد و سلامت دستگاه هستند و برخی مدلها ممکن است دارای فیوزهای قابل تعویض باشند تا در صورت بروز مشکل بتوان آنها را تعمیر یا تعویض کرد.
به طور کلی، محافظها یک بازه ولتاژ مشخص دارند و به عنوان چندراهی هم عمل میکنند. زمانی که برق خانه شما ناپایدار میشود، محافظها بررسی میکنند که آیا ولتاژ ورودی در بازه ۱۷۰ تا ۲۵۰ ولت (این بازه میتواند برای محافظهای مختلف متفاوت باشد) قرار دارد یا خیر؟ در صورتی که نوسان بسیار شدید باشد و از بازه مد نظر خارج شود، محافظ جلوی ورود برق به لوازم الکترونیکی را میگیرد و به نوعی برق دستگاه را قطع میکند. این لوازم یک نوع سیستم کنترلی نیز دارند که از ورود جریان اولیه بحرانی جلوگیری میکند؛ به این ترتیب که درست پس از پایداری برق، بین ۱۵ تا ۲۰ ثانیه برای وصل شدن برق تاخیر قائل میشوند. این ویژگی را میتوان از طریق چراغهای قرمز و زرد و سبزی که روی محافظ برق وجود دارد به راحتی مشاهده کرد.
استابلایزر چیست؟
افت ولتاژ یک مسئله جدیست و میتواند در عملکرد دستگاههای صنعتی و حتی خانگی اختلال ایجاد کند. زیرا زمانی که ولتاژ افت میکند، لوازم برقی برای رسیدن به کارایی مناسب جریان بیشتری میکشند و این موضوع سبب سوختن و خراب شدن قطعات داخلی آنها میشود. علاوه بر این، اگر ولتاژ استانداردی که که سازندگان لوازم برقی برای آنها در نظر گرفتهاند تامین نشود، بازدهی آن وسیله به همان میزان پایین میآید و این مسئله در کارخانجات و صنایع بزرگ به هیچ وجه به صرفه نیست. اینجاست که تفاوت محافظ برق و استابلایزر به روشنی خودش را نشان میدهد.
استابلایزرها نسبت به محافظها دستگاههای پیچیدهتری هستند و میتوانند علاوه بر شناسایی نوسان، اقدامی در جهت اصلاح آن انجام دهند. به این ترتیب که اگر برق خانه یا کارگاهتان را به ترانس تقویت مجهز کنید، در صورت بروز نوسان برق، استابلایزر این اختلاف را شناسایی کرده و در عرض چند ثانیه آن را به ولتاژ مطلوب و استاندارد میرساند. اما علاوه بر این موضوع، استبلایزرها در دو نوع رلهای و سرووموتوری در بازار موجود هستند که مدلهای سرووموتوری امکان ولتاژ خروجی ثابت را هم دارند.
به محافظ برق نیاز داریم یا ترانس تقویت؟
حالا که تفاوت استابلایزر و محافظ برق را مشخص کردیم، باید بدانیم که کدام یک از این دستگاهها کارایی بهتری برای ما دارد؟ برای رسیدن به جواب این سوال لازم است که اول از همه به نکات زیر توجه کنیم:
میزان حساسیت دستگاهها نسبت به نوسان ولتاژ
منظور از میزان حساسیت لوازم برقی این است که بدانیم تجهیزاتی که میخواهیم از آنها محافظت کنیم تا چه حد از نوسان را تاب میآورند؟ بعضی از ماشینآلات و لوازم الکترونیکی تنها با ولتاژ ثابت (مثلا ۲۲۰ ولت) کار میکنند و مقادیری مثل ۲۰۰ یا ۲۴۰ ولت هم سبب سوختنشان میشود. حساسیت این وسایل برقی بسیار بالاست و نمیتوان با نصب یک محافظ برق ساده از آنها محافظت کرد. استابلایزرهای سرووموتوری که قادر به تامین ولتاژ خروجی دقیق و ثابت هستند، بهترین انتخاب برای این شرایط به شمار میروند.
مقدار نوسان و ناپایداری برق منطقه
محافظهای برق فقط میتوانند نوسان را تشخیص دهند و کاری در جهت اصلاح این وضعیت انجام نمیدهند. به همین دلیل برای انتخاب بین ترانس تقویت و محافظ، توجه به میزان افت ولتاژ منطقه ضروری است. در مناطق پرنوسان برق خانه ممکن است در عرض نیم ساعت چندین بار از بازه استاندارد خارج شود و برای وسایل مشکل ایجاد کند. با اینکه نصب محافظ برق میتواند تا حدودی جلوی این آسیبها را بگیرد، اما پشت سر هم بودن این قطعیها باعث میشود تا یخچال یا تلویزیون شما به طور مداوم خاموش و روشن شوند و آسیب ببینند.
در حالی که نصب ترانس تقویت، ولتاژ ورودی را اصلاح میکند و جلوی قطعی برق و سوختن قطعات داخلی لوازم الکترونیکی را میگیرد.
کاربری دستگاهها و سازگاری با قطعی برق
یکی از معایب محافظ برق که قطع کردن برق لوازم الکترونیکی است، در اینجا خودش را نشان میدهد. همه دستگاهها با خاموش شدن و قطعی برق سازگاری ندارند و گاهی این قطعی به اندازهای هزینهبردار است که بهتر است به هیچ وجه اتفاق نیافتد. به طور مثال در کارخانهها و محیطهای صنعتی این مکان وجود ندارد تا با هر بار نوسان برق سهفاز، برق کل خط تولید را قطع کرده و فرایندها را متوقف کنیم. از این رو، استفاده از محافظ در این موقعیتها عملا بیفایده بوده و باید به سراغ راهحلهای پیشرفتهتری مثل استابلایزرها رفت.
جمعبندی
استبلایزر و محافظ دو نوع دستگاه متفاوت هستند که هر کدام به نوعی جلوی ورود ولتاژ ناپایدار به لوازم برقی را میگیرند. استابلایزرها این کار را با تنظیم و تغییر ولتاژ ورودی انجام داده و یک ولتاژ خروجی ایمن و استاندارد فراهم میکنند. در حالی که محافظها صرفا نوسانات را تشخیص داده و در صورت ناامن بودن برق لوازم الکترونیک را قطع میکنند. این دو رویکرد در کاربری این دو نوسانگیر تاثیرگذارند. به طوری که میبینیم استابلایزرها بیشتر کاربرد صنعتی دارند، اما محافظهای برق در خانه و برای لوازم الکتریکی سادهتر به کار میروند.
الکتروپیشروگام به عنوان یکی از شرکتهای باسابقه در زمینه تولید استابلایزرهای صنعتی و مسکونی، میتواند شما را در خرید تجهیزات ایمنی مورد نیازتان راهنمایی کند. برای دریافت مشاوره و خرید استابلایزر، با همکاران ما در بخش پشتیبانی در ارتباط باشید.
